Kahve fiyatları son 10 yılın en düşük seviyesini gördü. Bu üreticiler için olduğu kadar tüketiciler için de pek parlak bir haber değil. Bir fincan kahvenin fiyatı düşmediği gibi çiftçiler üretimi bırakırsa ciddi bir kriz kapıda…
Kahve fiyatları 2001 yılında 0,5 dolara kadar düştükten sonra 2004 yılında bir dolar seviyesinin üzerine çıktı ve 2011 yılında üç dolar seviyesini gördü. 2013 sonunda yeniden bir dolar seviyesine indi. Ancak 2014 sonunda Brezilya’da yaşanan kuraklığın ve Orta Amerika’daki kahve salgınının yol açtığı bir kahve kıtlığı nedeniyle tekrar 2,20 dolara çıktı ve o tarihten bu yana fiyatlar düşüş trendinde. Geçen yıl ekim ayı başında 1,22 dolarda olan fiyatlar mayıs başında yüzde 29’luk düşüşle 0,86 dolara kadar indi. Fiyatlar daha sonra toparlandı ve temmuz başında 1,12 ve 19 Temmuz’da 1,07 dolara çıktı.
Kahve fiyatlarının dibe vurması üreticileri iflasa zorluyor.
Kahve fiyatlarının dip seviyesini görmesi dünyanın en büyük üreticisi Brezilya’da iki yıldır devam eden arz fazlasından kaynaklanıyor. Kahve fiyatlarındaki düşüşün ardındaki bir de üreticiler üzerinde büyük bir etkiye sahip muazzam bir tedarikçi.
Orta Amerika ve Afrika’daki kahve üretimi ve ona dayalı endüstriler üzerinde Brezilya büyük söz sahibi. 150 yıla dayanan geçmişiyle kahve üretiminde dünya lideri olan Brezilya’yı, Vietnam, Kolombiya ve Endonezya takip ediyor. Geçen yıl dünyada üretilen 10 milyon 143 bin ton kahvenin yüzde 37’sine denk gelen üç milyon 750 bin tonunu Brezilya üretti. 2017’ye göre Brezilya’nın üretimi yüzde 18,5 artarken küresel üretim yüzde 5,1 arttı.
İkinci Vietnam ise 1,77 milyon ton üretti. Küresel kahve endüstrisindeki hakimiyetine rağmen Brezilya’nın para birimi ekonomik durgunluk ve siyasi istikrarsızlığın bir araya gelmesi nedeniyle 2016’dan bu yana değer yitiriyor.
2011 Haziran ayında bir dolar 1,6 Brezilya Real’ine eşit iken bugün 3,8 Real’e inmiş durumda. Brezilya kahve pazarına yön veren bir ülke olduğundan dolayı Real’in değer kaybı kahve fiyatlarını etkiliyor.
Gerçi son yıllarda ABD ve diğer Batılı ülkelerde tüketiciler bir fincan kahve fiyatının yükseldiğini gözlemlese de üreticilere bu kesinlikle yansımıyor. Dünyada 21 milyon aile kahve tarımından geçiniyor. Yılda sadece bir kez ekim yapılıyor. Plantasyon-hasat döngüsü zayıf olmasının yanında üretimin de aşırı yüksek olduğu dönemlerde fiyatlar tarihi düşük seviyelere iniyor.
Özellikle Brezilya’ya oranla daha yoksul Orta Amerika ülkelerinde kahvedeki düşük fiyat krizi çiftçileri fazlasıyla olumsuz etkiliyor. Son 10 yılda Guatemala, Nikaragua, El Salvador ve Meksika gibi ülkelerde kahveden sağlanan düşük gelir kahve çiftçilerinin yüzde 60’ının yoksullaşmasına neden oluyor. Düşük fiyatlar çiftçilerin kahve tarımını bırakarak ABD’ye iltica etmenin yollarını aramasına neden oluyor.
Kahve emtia piyasasında sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla 1963 yılında Birleşmiş Milletler’in desteği ile kurulan Uluslararası Kahve Örgütü (ICO) yaşanan krizin üreticiler üzerindeki etkisinden dolayı bütün endüstriyi tehdit ettiğini bildirdi.
ICO Başkanı Jose Sette, “Düşük fiyatlardan etkilenen çiftçiler plantasyon yapmazsa, ağaçlarına bakım yapmazsa, bu çok sorunlu bir döneme neden olacaktır. Çünkü küresel kahve talebi her yıl yüzde iki artıyor. Bu da talebi karşılamak için her yıl üç milyon çuval daha fazla kahveye ihtiyacımız olduğu anlamına geliyor” diye konuşuyor.
Sette dünya kahve endüstrisinin yıllık cirosunun 200 milyar dolar olmasına karşılık bunun sadece 20 milyar dolarının üretici ülkelere ulaştığını ve nihai olarak bunun yüzde 10’undan azının çiftçilerin eline geçtiğini vurguluyor.
Afrika’da da durum pek iç açıcı değil. Küçük çiftçilerin kahve tarımı yaptığı Afrika’da, kahveden sağlanan gelir düştükçe yoksulluk da artıyor. Afrika Ülkeleri Kahve Örgütü (IACO) Genel Sekreteri Fred Kawuma çiftlik başı kahve verimi oldukça düşük olduğundan dolayı kar marjları düştükçe, üretici hanelerin okul ya da sağlık gibi temel harcamaları yapmalarının da imkansızlaştığını vurguluyor. Kawuma Fildişi Sehili gibi ülkelerde üreticilerin kahve tarımı yerine diğer ürünleri yetiştirmeyi düşündüğünü, Togo, Liberya, Sierra Leone gibi ülkelerde çiftçilerin üretimi sürdüremeyecek kadar zor durumda olduğunu belirtiyor.
Kahve endüstrisinin her iki tarafını da çok iyi bilen Chuck Jones kahve işinde “patlama ve iflas” döngülerinin üreticilere zarar verdiğini ve çekilmek zorunda kaldıklarını söylüyor. Kaliforniya, Pasadena’da kahve dükkanı ve kafesi olan Guatemala asıllı Jones’un ailesinin biri kendine diğer ikisi de kuzenlerine ait üç kahve çiftliği var. Ancak kuzenlerinden birinin çiftliğini satmak zorunda olduğunu söylüyor. Chuck Jones, “Son iki hasattan sonra borçlarını ödeyemedi. Kahve çiftliğini, borçları karşılığında ihracatçı firmaya satıyor” diyor.
Aslında New York’ta dört dolara satılan bir fincan latte’nin içindeki kahve maliyeti sadece yüzde 10, kalanı ise kira, işgücü, süt, fincan, su, elektrik, çalışanların giysisi gibi kahve dışı maliyetler. New York’taki Think Cafe kahve zincirinin müdürü Enrique Hernandez, 4,25 dolara sattıkları küçük latte’deki kahve maliyetinin sadece 0,28 dolar olduğunu ancak kahve dışı maliyetleri karşılamak için bu fiyata sattıklarını söylüyor. Hernandez artan asgari ücret ve kiralar nedeniyle bu yıl içinde fiyatı 4,5 dolara çıkarmak zorunda kalacaklarını söylüyor.
Kahve krizine çözüm arayan ICO ve diğer kuruluşlar küçük çiftliklerin gelirlerini diğer gelir kaynakları ile birlikte çeşitlendirme, üretim zincirlerini kolaylaştırma ve risk yönetimini öğretme gibi konular ile üreticilere yardımcı olmaya çalışıyor.
Endüstrinin büyük oyuncularından Nestle ise kaliteye ve bunun için de eğitime ağırlık verdiğini vurguluyor. Nestle düşük kaliteli, ucuz kahve ile piyasanın dolmasını önlemek için adil bir fiyat politikası izlediğini ve kaliteyi artırmak için çiftçilere eğitim verdiklerini belirtiyor.