Lipsey, Gümrük Birlikleri Teorisini herhangi bir ülkenin tarife sisteminin mallar arasında ve/veya ülkeler arasında farklılıklar göstermesi olarak tanımlar.’ Farklı mallar üzerine farklı vergi oranları konulduğu zaman mal ayrımı doğar. Keza aynı mala farklı vergi oranları yüklendiği zaman, kaynak ülkeye göre çeşitli vergi oranları çıkar, bu da ülke ayrımı durumunu ortaya çıkarır. Gümrük Birlikleri Teorisi, birlik içindeki ülkelerin birlik dışındaki ülkelere karşı bir tarife duvarı tespit etmeleri şeklinde de tanımlanabilir.
Gümrük Birlikleri Teorisi Nedir?
Gümrük Birlikleri Teorisi, keza ticaret engellerindeki değişmeleri bölgesel ayrımın etkileri olarak belirtilen tarife teorisinin bir dalı olarak da tanımlanabilir. Gümrük birliklerinde koruma ve serbest ticaret birliktedir. ‘Bu durum gümrük birlikleri teorisinin açıklanmasını zorlaştırmakta- dır. Genel denge koşulları göz önüne alındığı. zaman tarife teorisi oldukça karmaşık bir yapı arz eder. Durum böyle olunca, gümrük birlikleri teorisinin daha da karmaşık bir yapıda olduğu- nu söyleyebiliriz. Gümrük Birlikleri Teorisi nitelik olarak oldukça sezgisel olup, teorinin sonuçları varsayım biçimlerinden kaynaklanır: “… Bu varsayımlar geçerliyse, gümrük birlikleri refahı artıracaktır” gibi. Teorinin açıklaması onun etkileri ile iç içedir. Yani, gümrük birikleri teorisini açıklarken, aynı zamanda onun gerek birlik ekonomileri gerekse birlik dışı ekonomiler üzerindeki etkileri açıklanmaktadır. Diğer bir deyişle, gümrük birlikleri teorisi, temelde, gümrük birliğinin etkileri ile sınırlıdır. Keza, teori, ekonomilerin ekonomik faaliyet seviyesi, ödemeler dengesi ve/veya faiz oranları üzerindeki etkilerinden çok gümrük birliklerinin etkileri ile sınırlıdır. Gümrük Birlikleri Teorisi’nin konusu şunları içerir:
i. Ticaretten doğan kazançlar için klasik bir görüş olan “mukayeseli avantajlar teorisine” göre üretimde uzmanlaşmayı.
ii. Ticaret koşullarındaki değişmeyi,
iii. Dış rekabetten dolayı verimlilikteki değişmeyi,
iv. Ölçek ekonomilerini,
v. Ekonominin büyüme oranındaki değişmeyi inceler.
Gümrük Birlikleri Teorisi, yukarıda belirtildiği üzere “Karşılaştırmalı Üstünlükler Kuramı”na göre üretimde ihtisaslaşmayı araştırır. Gümrük Birlikleri Teorisinin ölçek ekonomilerle tanışması 1980’li yıllarda olmuş olup, ölçek ekonomileri ile gümrük birlikleri teorisi kombine edilmeye çalışılmaktadır. Gümrük Birlikleri Teorisi’nde ticaret koşullarındaki değişmeden ziyade, ticarette yaratılan etki refah açısından incelenmektedir. Genellikle verimlilik ve büyüme gümrük birlikleri teorisinin inceleme alanı dışında bırakılmaktadır.
Gümrük Birlikleri Teorisi konusunda yapılan çalışmaların çoğu, onun ticaret yaratma ve ticaret sapma yönü ve bu bağlamda refah üzerindeki etkileri, birlik içi ve birlik dışı olarak incelenmektedir. Gümrük birlikleri ile ilgili genel kanı, refah artışı sağlaması konusundadır. Diğer bir deyişle, birlik içi serbest ticaretin dünya refahını maksimize edeceğidir. Gümrük birliğinin oluşumu birlik içinde tarifeler kaldırılmakta ve dolayısıyla serbest ticarete doğru bir hareket başlamaktadır.
